Er zijn veel vooroordelen over juristen. Ze zeggen bijvoorbeeld altijd nee, ze zijn zo glad als een aal als het op woorden aankomt en als ze je niet hebben kunnen overtuigen, hebben ze je in ieder geval verward. Ik kan zo nog wel even doorgaan en ik laat maar even in het midden wat van die vooroordelen waar is en wat niet.
Dat juristen ook een positieve bijdrage kunnen leveren aan onze wereld ben ik nog niet (vaak) als een vooroordeel tegengekomen. Ik zal in het onderstaande aantonen waarom mijns inziens dit vooroordeel een terecht oordeel kan zijn.

Follow This

Medio 2014 hielp ik Mark van Baal met het structureren van de vereniging Follow This.[1] Hij en Ninke Harten hadden een plan om als activistisch aandeelhouder Shell van koers te doen laten veranderen. Het doel van Follow This was en is de wereld sneller duurzaam te maken door Shell duurzaam te maken. Met enthousiasme en passie stond en sta ik ze bij.
Dat de missie van Follow This vruchten begint af te werpen werd al eerder duidelijk, maar nu is de door Shell ontraden motie van Follow This (als ingebracht op de aandeelhoudersvergadering van 2017) een belangrijk bewijsstuk in de aansprakelijkstelling van Shell door Milieudefensie. Volgens Milieudefensie levert Shell namelijk door het ontraden van voornoemde motie (deels) het bewijs van haar eigen onrechtmatig handelen.

In de nieuwsbrief Energeia van 4 april jl. zegt de advocaat Roger Cox van Milieudefensie daarover: 
“Door te adviseren om niet in te stemmen met de motie van Follow This geeft de directie van Shell willens en wetens geen uitvoering aan de doelen van Parijs”, zo concludeert advocaat Cox. “Dat is voor ons een belangrijk bewijsstuk. “ 
Milieudefensie baseert overigens haar claim op het feit dat Shell naar haar mening:
“[…] onrechtmatig [handelt, red.] want in strijd met de rechtens geldende maatschappelijke zorgvuldigheidsnorm zoals deze door de Hoge Raad via onder meerde Kelderluikcriteria voor gevaarzettend handelen nader is ingevuld. Indachtig deze criteria kan worden geconcludeerd dat de aard en omvang van de schade als gevolg van een gevaarlijke klimaatverandering zeer ernstig zijn, dat er bekendheid en voorzienbaarheid is bij Shell van deze schade en dat bij geen of te late actie van Shell en haar branchegenoten een grote kans bestaat dat de Parijsdoel stelling niet gehaald zal worden en het gevaar zich aldus zal materialiseren.”

Shell is niet verrast 

Dat dit voor Shell onverwacht komt is niet voor waar aan te nemen. Al eerder roerden aan de andere kant van de Atlantische Oceaan zich grote steden als San Francisco en Oakland door (onder andere) Shell (mede) verantwoordelijk te houden voor de klimaatverandering. Consequentie daarvan is dat zij Shell aansprakelijk achten voor kosten die te relateren zijn aan de bescherming van deze kuststeden in dat kader.[2]
Dat Shell dus niet verrast zal zijn door de claim van Milieudefensie staat vast. Wellicht is Shell wel verrast dat het eerder komt dan gepland. Uit een scenario uit 2013 dat Shell zelf heeft doordacht komt namelijk het volgende naar voren:
“In the 2020s, a series of unusually violent storms leads to sea level surges in Asia, wreaking massive flood damage on major coastal cities. Governments respond by hurriedly building dykes, new storm deflection barriers, and new energy infrastructure, especially wind and solar parks. But a decade later, another series of unusual floods destroy these deflection barriers and infrastructure.
The rich have provided generators and other energy survival mechanisms for themselves, but the poor demand that the government finds a culprit to pay for this round of repairs. In addition, rich and poor alike insist that something be done about the ‘root cause’ – namely, to reduce CO2 emissions dramatically within a generation.
In response to this social consensus, fossil fuels are taxed heavily upstream to pay for infrastructure adaptations required by the new climate realities. Eventually, these costs are passed on to the endconsumers, but in the beginning they catch the fossil industry completely off-guard.”[3]
Reactie aandeelhouders Shell op claims vanwege gebrekkig klimaatbeleid
Me dunkt dat mijn medeaandeelhouders Shell (want ik ben aandeelhouder via Follow This) met de dreiging van (enorme?) juridische claims voor Shell vanwege het schenden van zorgvuldigheidsnormen toch geneigd zouden moeten zijn om de motie van Follow This van 2018 die Shell oproept om het Parijs Akkoord te steunen. Al was het alleen maar om de kosten die het gevolg zijn van een eventuele aansprakelijkheid vanwege het (vermeend) onrechtmatig handelen niet nog meer te doen laten toenemen!
De motie van Follow This luidt overigens als volgt:
“Shareholders support Shell to take leadership in the energy transition to a net-zero-emission energy system. Therefore, shareholders request Shell to set and publish targets that are aligned with the goal of the Paris Climate Agreement to limit global warming to well below 2°C.” [4]

De rol van de jurist 

Maar hoe weeg ik nu de bijdrage van juristen in dit verband? Ik zoom allereerst in op mijzelf als jurist, dan op Roger Cox, de advocaat van Milieudefensie en Urgenda, dan op de general counsel van Shell en de advocaten die Shell bijstaan en tot slot op het recht en haar beoefenaars (de juristen) in het algemeen.

RenewabLAW

Allereerst de bijdrage van mijzelf. Ik ben met RenewabLAW niet alleen begonnen om (financieel) onderhoudend werk te creëren en te behouden, maar ook om een bijdrage te leveren aan een duurzamere samenleving. Het feit dat een initiatief dat ik bijsta nu mede bewijs levert van (vermeend) onrechtmatig handelen van Shell doet mij dan ook (op een gekke manier) goed. Ik had het (als aandeelhouder) overigens liever anders gezien; namelijk dat Shell de motie van Follow This uit 2017 wel had omarmd waardoor het bewijs van (vermeend) onrechtmatig handelen wellicht moeilijker te leveren zou zijn geweest! Laat mij in dat kader nu een steentje in de rivier zijn die de stroom, samen met andere steentjes, wat heeft verlegd.

Advocaat van Milieudefensie (en Urgenda)

De rol van Roger Cox daarentegen is in mijn ogen, om nog even in de rivierbeeldspraak te blijven hangen, dat grote rotsblok waar de rivier niet om heen kan. De rivier wil er wel langs, maar kan dat niet zonder de loop drastisch aan te passen. Zijn toegevoegde waarde en inspanningen, waarvoor hij waarschijnlijk niet altijd fors betaald heeft gekregen (maar dat is een aanname), moeten niet onderschat worden.

De general counsel van Shell en haar advocaten

De bijdrage en rol van de general counsel van Shell is een heel interessante. Alhoewel de claim van Milieudefensie voor de bühne kan worden afgedaan als “Frivolous litigation”[5] en dat de uitkomst van de rechtszaak “met vertrouwen tegemoet wordt gezien”, kan het niet anders zijn dat met kennis van het Nederlandse recht en ook de Urgenda zaak als jurisprudentie, de claim van Milieudefensie wel degelijk op het hoofdkantoor van Shell serieus wordt genomen. Hoe deze general counsel, bijgestaan natuurlijk door een palet van gespecialiseerde advocaten[6], de claim van Milieudefensie weegt is dus van zeer groot belang.  

Wellicht adviseert deze jurist op korte termijn dat als Shell maar als eerste keert van alle “big oil” bedrijven, zij toch wel maatschappelijk zorgvuldig handelt en dat Shell de aansprakelijkheidsdans daarmee ontspringt hetgeen weer nu juist shareholder-value oplevert waar het toch voor een groot deel om gaat bij Shell? Wellicht voelt deze persoon hetzelfde als wat de general counsel van Philip Morris zou kunnen voelen: je werkt bij een bedrijf waarvan je weet, of althans veel mensen beweren, dat je product op de markt brengt dat schadelijk is. Legt dat morele dilemma (hetgeen ik aanneem dat dat er is) nog gewicht in de weegschaal waarmee deze jurist zijn of haar afweging maakt?

En dan de advocaten uit het panel van Shell; zullen zij zuiver de zaak “op haar juridische merites beoordelen” conform de (Nederlandse) gedragsregels[7] of nemen zij ook mee dat juist Shell nu een mogelijkheid heeft de wereld duurzamer te maken en om een leidende rol te pakken? Een niet makkelijk te beantwoorden vraag, zeker niet vanuit de invalshoek dat ethiek en het belang van een cliënt op de beste verdediging die er is op gespannen voet met elkaar kunnen staan.[8]

Het recht en haar beoefenaars

En dan het recht in het algemeen en de juristen als beoefenaars daarvan. Het recht kan op verschillende manieren uitkomst bieden als een adequate wijziging in beleid van fossiele bedrijven (als Shell) uitblijft. Het kan een uitkomst zijn als je als activistische aandeelhouder niet verder komt maar ook als je als consument wel mondiger en groener wordt en een gedragswijziging wenst van die fossiele bedrijven, maar niet bereid bent tot boycotacties.[9] Even daargelaten of een boycot al tot resultaat leidt.
Met nieuwe wetten en akkoorden (denk aan het Energieakkoord, het verdrag van Parijs en de aanstaande Nederlandse klimaatwet) en met rechters die gedrag van (fossiele) bedrijven toetsen aan maatschappelijk normen, is mijn stellige mening dat het recht (en haar beoefenaars) een zeer belangrijke en niet te onderschatten kracht is om de energietransitie te laten slagen (en dus om de wereld te redden).

Red de wereld en ga rechten studeren!

Laat dus niemand meer zeggen dat als je echt niet meer weet wat je wilt studeren (en wat je wilt worden), je maar rechten moet gaan doen. Als je de wereld wilt redden, dan wordt je namelijk jurist!

[1] https://follow-this.org/
[2] Zie https://www.climateliabilitynews.org/2017/09/20/san-francisco-oakland-lawsuit-climate-change-bp-exxon-shell/
[3] Shell New Lens Scenario’s (2013, pagina 74)
[4] Zie voor volledige motie http://follow-this.org/resolution/2018/
[5] https://en.wikipedia.org/wiki/Frivolous_litigation
[6] http://www.advocatie.nl/shell-dunt-legal-panel-hevig-uit-van-250-naar-6-advocatenkantoren
[7] Zie http://regelgeving.advocatenorde.nl/content/gedragsregels-advocatuur ‘In het belang van een goede rechtsbedeling draagt de advocaat zorg voor de rechtsbescherming van zijn cliënt. Daartoe is de advocaat bij de uitoefening van zijn beroep: […] b)  partijdig bij de behartiging van de gerechtvaardigde belangen van zijn cliënt”
[8] Zie http://www.advocatie.nl/sites/default/files/DeNieuweAdvocaat_H6.pdf
[9] In het verleden is Shell regelmatig geboycot, althans, is tot een boycot opgeroepen. Denk aan het afzinken van de Brent Spar, het doen van proefboringen in Alaska of haar rol als aandeelhouder van de NAM.